Stowarzyszenie „Zielona Przestrzeń” jest niezależną organizacją pozarządową, której działania i priorytety wyznaczane są przez pragnienie zachowania tradycyjnego charakteru wsi, jej nieocenionych walorów przyrodniczych i bogatej wiejskiej kultury, oraz aktywizacji jej mieszkańców połączonej z harmonijnym rozwojem społeczno-ekonomicznym.
Muszę przyznać, że na stronę stowarzyszenia trafiłam przypadkiem. Fakt, iż pozostałam na niej przez dobrych kilka godzin, to bezwzględna zasługa celów, jakie członkowie i członkinie stowarzyszenia opublikowali zaraz pod informacjami o samej organizacji. Z tego właśnie powodu od celów „Zielonej Przestrzeni” pragnę rozpocząć.
Cele
Cele, jakie deklarują działające w ramach stowarzyszenia osoby są następujące:
– budowanie otwartego społeczeństwa obywatelskiego i wspieranie rozwoju wsi zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju,
– wyrównywanie szans i przeciwdziałanie bezrobociu mieszkańców wsi,
– przeciwdziałanie dyskryminacji, zwłaszcza z powodu płci, wyznawanej religii, niepełnosprawności, narodowości, wieku, orientacji seksualnej,
– upowszechnianie i ochrona praw kobiet oraz działalność na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn,
– podniesienie społecznego poziomu świadomości ekologicznej na obszarach wiejskich,
– popularyzacja idei rolnictwa ekologicznego oraz pozarolniczych form działalności na wsi,
– promocja zdrowego stylu życia i postaw przyjaznych środowisku,
– rozbudzanie tożsamości regionalnej i wspieranie dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi,
– działalność na rzecz integracji społecznej osób niepełnosprawnych,
– wspieranie edukacji na terenach wiejskich,
– podejmowanie, realizowanie i propagowanie inicjatyw edukacyjno-kulturalnych i artystycznych,
– promocja i organizacja wolontariatu.
Piękno powyższych celów polega moim zdaniem na tym, iż odzwierciedlają one zarówno troskę o tradycję (np. wspieranie dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi) jak i zrozumienie współczesności i wynikających z niej problemów (takich, jak konieczność upowszechniania i ochrony praw kobiet, czy popularyzacja ekologii). Mając tę priorytetowość na uwadze, proponuję przyjrzenie się podejmowanym przez stowarzyszenie przedsięwzięciom.
Projekty
1. Pamiętając o kobietach
Jednym z najnowszych przedsięwzięć stowarzyszenia jest realizowany we współpracy z krakowską Fundacją Przestrzeń Kobiet projekt „Kobiety i Rozwój. Kobiety aktywne na rzecz zrównoważonego rozwoju lokalnych społeczności”. Na wydarzenie to składają się m.in. cykle szkoleniowe dla kobiet aktywnie działających na terenach wiejskich, doradztwo fundraisingowe, ogólnopolska konferencja „Kobiety i Rozwój” oraz kronika aktywności kobiet na terenach wiejskich (więcej informacji o programie znaleźć można na stronie: http://www.przestrzenkobiet.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=80&Itemid=41).
Tworzenie i rozbudowa witryny „Kobiety na wsi” to kolejny ze sposobów, w jaki stowarzyszenie realizuje zapisane w statucie organizacji cele. Ciekawa graficznie, a jednocześnie bardzo przejrzysta i przyjazna użytkownikom strona może służyć za cenne źródło informacji dotyczących odważnych i bezkompromisowych postaw lokalnych liderek (których portrety będą w stanie, jak sądzę, zmobilizować do działania niejednego czytelnika). Opisane kobiety, to zarówno współcześnie działające członkinie formalnych i nieformalnych grup kobiecych, jak i działaczki społeczne z XIX i XX wieku. Poza przedstawieniem kobiecych sylwetek witryna uwiecznia również historie kół gospodyń wiejskich – wszystko po to, by pokazać, że aktywność kobiet na wsi ma swoją długą i nieprzerwaną tradycję.
2. Przyjaźń z dżdżownicą
Istotne dla stowarzyszenia projekty mające na celu przeciwdziałanie dyskryminacji oraz upowszechnianie i ochronę praw kobiet nie są bynajmniej jedynymi z podejmowanych. Świetnym przykładem na realizację innego ze statutowych celów jest nowa publikacja stowarzyszenia wydana pod tytułem „Zaprzyjaźnij się z dżdżownicą”.
Jak czytamy na stronie wydawcy: książka stanowi zbiór ciekawych eksperymentów oraz informacji związanych z rolnictwem ekologicznym: uprawie zgodnej z naturą, ekologicznej żywności, starych odmianach drzew owocowych i tradycyjnych rasach zwierząt, bioróżnorodności na wsi oraz ekorolnikach – pasjonatach.
Odbiorcami książki są z założenia przede wszystkim dzieci. Autorzy liczą jednak na to, iż publikacja będzie inspiracją również dla nauczycieli i rolników.
Bezpłatną i wydrukowaną na stuprocentowo makulaturowym papierze publikację zamówić można pod adresem: info@zielona.org (podać należy imię i nazwisko lub nazwę organizacji oraz adres). Publikacja dostępna jest również w formacie pdf pod linkiem: http://zielona.org/assets/files/2008/Zaprzyjaznij_sie_z_dzdzownica.pdf
3. Workcamp
Publikacja „Zaprzyjaźnij się z dżdżownicą”, to z pewnością świetny pomysł na dotarcie z edukacją związaną z rolnictwem, do najmłodszych. Publikacje i wiedza teoretyczna to jednak nie wszystko. Właśnie dlatego w sierpniu 2008 roku Stowarzyszenie Wiejskie „Zielona Przestrzeń” wraz ze Stowarzyszeniem „Jeden Świat” z Poznania zorganizowały Workcamp, którego uczestnicy pracowali przy rozbiórce starej stodoły. Dwóm tygodniom ciężkiej fizycznej pracy przyświecała szczytna idea – budowa biblioteki oraz miejsca spotkań, działań kulturalnych i edukacyjnych związanych z rolnictwem ekologicznym i budowaniem zrównoważonych społeczności. Biblioteka oraz miejsce spotkań i działań mają powstać na fundamentach stodoły.
4. www, czyli dobry sposób na informowanie, edukowanie i inspirowanie
Współorganizowanie szkoleń, konferencji i obozów, a także wydawanie publikacji, to nie jedyne przykłady podejmowanych przez stowarzyszenie działań. Innym przykładem jest powstała zaraz po zarejestrowaniu „Zielonej Przestrzeni” witryna internetowa: www.zielona.org.
W momencie, kiedy startowaliśmy bardzo brakowało nam w sieci fajnej strony dotyczącej potencjału wsi: zasobów przyrodniczych, kulturowych i ludzkich, a co za tym idzie możliwości życia w harmonii z przyrodą i tworzenia jedynych w swoim rodzaju miejsc realizacji zarówno siebie, jak i różnorodnych inicjatyw społecznych – piszą autorzy strony.
W tej części tekstu, pragnę skupić się na samej witrynie – wykorzystywanie Internetu, jako środka przekazu wiedzy o tradycji, uważam bowiem za szczególnie cenne.
4.1. Jest takie miejsce…
Witryna zielona.org, to nie tylko źródło wiedzy o samym stowarzyszeniu, ale także, interesująca baza tekstów, dzięki którym możemy zdobyć wiele bardzo ciekawych, a jednocześnie praktycznych informacji, np. związanych z historią, pięknem i różnorodnością polskiej wsi.
Właśnie o pięknie wsi traktuje dział „Jest takie miejsce…”, gdzie prezentowane są opisy kilku, wartych odwiedzenia miejsc. Znajdziemy tu m.in. tekst o niemal 1000-letniej wsi Neple, położonej nieopodal Terespola, u ujścia Krzny do Bugu, o leżącym w gminie Sianów w województwie zachodniopomorskim Iwięcinie, czy o historii położonego w historycznej Ziemi Dobrzyńskiej Silna. Wzbogacone fotografiami publikacje mogą okazać się niezwykle pomocne podczas wybierania celów wiosennych wycieczek, a one (na co gorąco liczę) zbliżają się wielkimi krokami.
4.2. Ekowioski
Prawdopodobnie jednym z najciekawszych działów tematycznych, jakie możemy znaleźć na stronie zielona.org jest dział „Ekowioski”. Wszystkim tym, dla których tytuł działu brzmi zagadkowo, polecam tekst „Czym jest ekowioska?”, w którym czytamy, iż ekowioskami są miejsca, gdzie powstaje nowe, sprawiedliwe społeczeństwo, bazujące na wzajemnym szacunku, dzieleniu się i zrozumieniu. Ich celem jest tworzenie środowiska społeczno – kulturowego wspierającego człowieka, a zarazem zintegrowanego ze stylem życia mało kosztownym dla środowiska naturalnego. Jako nowa struktura społeczna, stanowią alternatywę wobec obecnego, paradoksalnego rozwoju siedlisk wiejskich według wielkomiejskich modelów. Reprezentują one model, który może być szeroko powielany w planowaniu i reorganizacji siedlisk ludzkich w XXI wieku. Myśl przewodnią w powstawaniu ekowiosek stanowi chęć brania pełnej odpowiedzialności za czyjeś życie i wola tworzenia przyszłości, gdzie człowiek i przyroda mają możliwość regenerować się bez końca.
Z kolejnych, zamieszczonych w tym dziale tekstów, możemy dowiedzieć się m.in. tego, iż organizacją zrzeszającą ekowioski jest działająca na wszystkich kontynentach GEN (Global Ecovillage Network). Wśród jej celów jest m.in.: wspieranie rozwoju i reprezentowanie ekowiosek podczas spotkań i konferencji, wspieranie wprowadzania zmian w prawodawstwie, które miały być bardziej sprzyjające ekowioskom, ułatwianie komunikacji ponad różnicami kulturowymi, prowadzenie szkoleń dla członków ekowiosek i osób zainteresowanych rozwojem zrównoważonym, oferowanie konkretnych rozwiązań i przykładów zrównoważonego stylu życia w społecznościach zintegrowanych. Brzmi ciekawie? Więcej na temat społeczności zorganizowanej przeczytać można w tekstach, takich badaczy, jak: Jonathan Dawson, Ross Jackson, Alan Heeks, Kate McEvoy, czy Sarah Kessler, których opinie, przemyślenia i stanowiska przetłumaczone zostały na język polski i udostępnione polskim czytelnikom i czytelniczkom.
4.3. Dary natury
Kolejny, godny polecenia dział, to „Dary natury”. Dział ten nie jest zbyt duży, ale może okazać się bardzo przydatny. Znajdziemy tu bowiem kilka praktycznych porad, dzięki którym dowiemy się: jak przygotować nalewkę, jakie dzikie owoce warto zbierać i co można z nich przygotować, za pomocą których roślin, powszechnie uważanych za chwasty, warto wzbogacać naszą dietę, z jakich roślin otrzymamy ciekawe barwniki, a jakie rośliny można wykorzystać, jako kosmetyki. Choć dziś kupno najrozmaitszych nalewek, barwników, czy kosmetyków nie stanowi żadnego problemu, to jednak, wiedza na temat alternatywnych sposobów ich pozyskiwania może okazać się nie tylko źródłem zdrowia, ale i oszczędności.
4.4. Rolnictwo
Prawdopodobnie wielu miłośników wsi za najcenniejsze źródło zamieszczonych na stronie informacji uzna dział „Rolnictwo”. Tu właśnie znalazłam ciekawy tekst Gosi Kowalskiej, która podjęła temat wypierania rodzimych ras zwierząt gospodarskich przez nowoczesne, bardziej wydajne odmiany. Jak pisze autorka, różnorodność ras zwierząt w rolnictwie zmniejsza się w zastraszającym tempie. Jeszcze nie tak dawno istniało na Ziemi ponad 6 tysięcy ras zwierząt gospodarskich dostosowanych do zróżnicowanych warunków środowiskowych. Wg danych FAO (Organizacja do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa) połowa ras występujących w Europie jeszcze na początku XX wieku wymarła, a obecnie ok. 30% zagrożonych jest wyginięciem. Zaciekawionych tematem odsyłam do tekstu „Rodzime rasy zwierząt” i polecam kolejne publikacje o: wpływie rolnictwa ekologicznego na wygląd produktów, konsekwencjach rolnictwa globalnego, związku agrokultury ze zmianami klimatycznymi, korzyściach rolnictwa lokalnego, tajnikach permakultury, czy o założeniach gospodarstwa ekologicznego. Całość, mimo niesionego przez nią ładunku edukacyjnego, podana zostaje w formie lekkiej i zrozumiałej.
4.5. Kultura ludowa
Jedną z cech kultury ludowej jest polegający m.in. na ustnym, pokoleniowym przekazie treści kulturowych, tradycjonalizm. Dzięki wykorzystywaniu tak nowoczesnych rozwiązań, jak Internet, treści te mają szansę dotrzeć do znacznie szerszego grona odbiorców. Wydaje się, że autorzy i autorki strony zielona.org rozumieją to doskonale. W dziale „Kultura ludowa” zamieścili oni bowiem opowieści, jakich wcześniejsze poznanie możliwe było wyłącznie dzięki przekazowi ustnemu (opowieści te zostały również wydane w książce „Dziwy spod strzechy i wierzbowej dziupli”). Zebrane przez Michała Chomiuka historie, to m.in.: „Los zapisany w szybie okiennej”, „Zwyczaje, obrzędy, tradycje”, „Czarownice, zamawiaczki, znachorzy”, „Złote Fajki”, czy „Cmentarna złodziejka”.
Inne, obok tradycjonalizmu, skojarzenia z kulturą ludową, to m.in. wierzenia i przesądy. Ludowa religijność łącząca w sobie pogańskie wierzenia oraz elementy doktryny chrześcijańskiej, to druga niezwykle ważna cecha wspomnianej kultury. Jak czytamy w jednym z zamieszczonych w dziale „Kultura ludowa” tekstów, na wytworzenie się wierzeń, przesądów i praktyk wpłynęła i ciągle wpływa przyroda, otoczenie człowieka. W otoczeniu jego zaś od najdawniejszych epok znajdował się świat zwierzęcy, który nań najsilniej działał: niepokojąco lub łagodząco. (…) Nic też dziwnego, że niektóre zwierzęta uważał i czcił jako istoty od siebie doskonalsze, zostające pod specjalną opieką przyrody, bogów, nierzadko upatrywał w nich inkarnacje bogów dobrych lub złych. (…) Wierzenia wytworzone przed tysiącami lat trwają na ogół po dzień dzisiejszy, tkwią głęboko w umysłowości ludu, lub drzemią przyduszone późniejszemu poglądami i zapatrywaniami, przeważnie z zewnątrz narzuconemi. Przy kwestii „aktualności” muszę zaznaczyć, iż tekst, z którego pochodzi niniejszy fragment ukazał się w roku 1928 (w „Słowie Pomorskim”). Wtedy to za aktualne po „dzień dzisiejszy” przesądy, uznane zostały: wiara w diabła ukrywającego się pod postacią czarnego konia, psa, kota lub ptaka, czy w śmierć przybierającą postać białego kota lub okrytego białą płachtą kościotrupa. Zachęcam nie tylko do zapoznania się z niniejszym tekstem, ale również do refleksji nad jego aktualnością (myślę, że warto zastanowić się nad tym, jakim przemianom podlegała i podlega polska wieś, w jakim stopniu podobna jest do wsi sprzed lat jeszcze kilku, kilkudziesięciu, czy nawet stu).
4.6. Inspiracje
Ostatnim, znajdującym się na witrynie zielona.org działem, jaki pragnę polecić, jest dział „Inspiracje”. Zapewne zdecydowana większość z nas zgodzi się ze stwierdzeniem, iż to, co uznamy za inspirujące zależy od indywidualnych potrzeb i zainteresowań danego człowieka. Prawdopodobnie właśnie dlatego poświęcony inspiracjom dział zawiera zarówno teksty poruszające temat Lokalnego Systemu Wymiany Handlowej (LETS – Local Exchange Trading System); ochrony lokalnej kultury; turystyki, podróżowania i przemieszczania się; jak i ruchu uniwersytetów ludowych; budowli z gliny; domów budowanych wyłącznie z naturalnych materiałów (kamienia, gliny, słomy i drewna); sztuki; czy po prostu życia na wsi. Taka różnorodność sprawia, że grono osób, które odnajdą to coś dla siebie powinno być dość duże. Mnie szczególnie zainteresował cykl opowiadań „Zuzanna po drugiej stronie lustra” autorstwa Magdy Hojak-Pałęzy.
Pomiędzy tradycją a wyzwaniami współczesności
Śledząc działalność Stowarzyszenia Wiejskiego „Zielona Przestrzeń”, czytając rozpowszechniane przez stowarzyszenie publikacje, tłumaczone teksty, zamieszczane na witrynie internetowej artykuły i porady dostrzegam (o czym wspominałam już na początku niniejszego tekstu) szacunek wobec przyrody i dorobku poprzednich pokoleń oraz zrozumienie dla tak współczesnych kwestii, jak budowa otwartego społeczeństwa obywatelskiego, przeciwdziałanie bezrobociu, czy przeciwdziałanie dyskryminacji. Zachowywanie równowagi pomiędzy szacunkiem dla tradycji i otwartością na wyzwania współczesności uważam za jeden z najcenniejszych wymiarów pracy wszystkich zaangażowanych w działalność stowarzyszenia osób. Innym cennym aspektem jest moim zdaniem pasja działania. Jak powiedział kiedyś zwany ojcem historii Herodot: Całe nasze życie to działanie i pasja. Unikając zaangażowania w działania i pasje naszych czasów, ryzykujemy, że w ogóle nie zaznamy życia.
