Tymczasem ptaki posiadają wiele zaskakujących cech: są towarzyskie, nietrudne do oswojenia, przywiązują się do ludzi, reagują na ich mowę i obecność. Są znakomitymi towarzyszami dzieci i osób starszych. W artykule postaram się opisać kilka gatunków najczęściej hodowanych w domu, a także te ptaki, które z powodzeniem możemy hodować w ogrodzie. W artykule nie będę poruszała kwestii związanych bardzo popularną w niektórych regionach Polski z hodowlą gołębi, gdyż stanowi ona zupełnie odrębny i bardzo szeroki temat.
Udomowienie ptaków
Ptaki, podobnie jak wiele innych gatunków zwierząt zostały udomowione stosunkowo dawno. O ile w początkowym okresie rozwoju naszej cywilizacji ludzie udomawiali gatunki funkcjonalne: psy w celach obronnych, konie w celach napędowych, drób w celach konsumpcyjnych, o tyle z czasem przybywało gatunków udomawianych wyłącznie dla przyjemności. Należą do nich między innymi ptaki, hodowane do dzisiaj przede wszystkim ze względu na walor estetyczny: koloryt i różnorodność upierzenia, śpiew, a także zalety towarzyskie. Innym bodźcem hodowli ptaków była ich użyteczność w trakcie polowań – oswojone sokoły i jastrzębie są wykorzystywane przez ludzi w łowiectwie. Hodowla sokołów, której poświęcę kilka słów w dalszej części artykułu jest do dziś uważana za najszlachetniejszą z odmian hodowli ptactwa.
Ptaki, w zależności od gatunku i ilości, można hodować albo w domu, albo w specjalnie przygotowanych do tego ptaszarniach tzw. wolierach. Im większy gatunek – tym więcej przestrzeni trzeba dlań zaaranżować. Kanarkom wystarczy zwykła klatka w domu, ale już para kaczek będzie potrzebowała stawu w ogrodzie, a pawie – dodatkowo ogrzewanych domków.
W Polsce do najczęściej hodowanych ptaków należą:
- ptaki egzotyczne lub ozdobne: kanarki, papugi, pawie, strusie,
- ptaki łowne: cyraneczki, krzyżówki, bażanty, gęsi gęgawe, cietrzewie, jarząbki, kuropatwy
- oraz ptaki drapieżne: sokoły, jastrzębie, krogulce – hodowane najczęściej w celach myśliwskich.
Korzyści
Hodowla ptaków niesie ze sobą określone korzyści. Nie chodzi przy tym wyłącznie o aspekt finansowy – hodowlę na sprzedaż, czy dla jaj, jak w przypadku strusi. Hodowla domowa – ptaków egzotycznych lub ozdobnych wnosi do naszej przestrzeni nowe elementy. Ptaki są zwierzętami towarzyskimi – reagują na zainteresowanie ludzi, potrafią domagać się kontaktu.
Są wspaniałymi towarzyszami dla osób mieszkających samotnie. Dodatkowo, co jest faktem mało znanym, ptaki bardzo przywiązują się do właścicieli – usiłują nawiązać z nimi kontakt, odpowiadają śpiewem, gdy się z nimi rozmawia. Niektóre gatunki są dodatkowo obdarzone zdolnością naśladowania ludzkiej mowy, której uczą się z przyjemnością, co z pewnością stanowi zaletę w ich hodowli. Są to zwierzęta inteligentne – odpowiednio wyćwiczone reagują na konkretne bodźce. Hodowanie ptaków, jeżeli posiada się dzieci, ma dodatkowo aspekt poznawczy. Obserwacja zwyczajów i życia rodzinnego ptaków nie tylko wzbogaca u dzieci wiedzę wyniesioną z lekcji biologii, ale uwrażliwia na otaczającą nas przyrodę i procesy w niej zachodzące. W przypadku osób starszych, emerytów hodowla ptaków może stać się wspaniałym hobby.
Drobna egzotyka
Najprostsza w realizacji jest hodowla tzw. drobnej egzotyki. Najpopularniejszymi ptakami w tej kategorii są: kanarki (kształtne, kolorowe, harceńskie), papugi (faliste, nierozłączki, nimfy, gwarki, żako), rzadziej: słowiki chińskie lub gołąbki egzotyczne. Jeżeli decydujemy się na zakup ptaka – proponuję kupić parę, aby pojedyncza sztuka nie czuła się osamotniona. Traci wtedy chęć do śpiewu. Parę, podobnie, jak jeden egzemplarz można trzymać w jednej klatce, w mieszkaniu.
Takie warunki jednak – klatka w mieszkaniu sprawdzają się jednak tylko w przypadku oswojonych osobników, służących do towarzystwa lub ozdoby. W przypadku, gdy decydujemy się na większą hodowlę (np. w celach zarobkowych) należy pomyśleć o wolierze. Woliera to najkrócej mówiąc pomieszczenie z siatki. Przestrzeń woliery daje możliwości lotu sprawia, że ptaki czują się bardziej komfortowo. Wolierę można ustawić zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz domu.
W zasadzie nie istnieją standardowe wymiary wolier. Z reguły powinien się w niej mieścić człowiek w pozycji stojącej. Najmniejsze woliery mają wymiary 2x2x2m. Woliera jest zbudowana z siatki, przy czym jej oczka nie mogą być zbyt duże, aby nasi ulubieńcy nie wydostali się przez nie na zewnątrz. Jeżeli dysponujemy dużym ogrodem – najlepiej by woliera składała się z trzech części: zamkniętej, zadaszonej i lotnej. Część zamknięta jest pomieszczeniem gospodarczym, do którego ptaki wlatują i w których możemy je zamknąć w razie potrzeby. Zadaszona część woliery chroni ptaki przed słońcem, intensywnymi opadami deszczu i zapewnia im poczucie bezpieczeństwa przed atakiem drapieżnika z góry. Wolierę można ptakom pięknie urządzić – zawieszając w niej konary, gałęzie imitujące drzewa, a nawet niewielkie rośliny ozdobne, pamiętając jednak o regularnym przycinaniu tych ostatnich, aby się nadmiernie nie rozrosły. Dobrze zaaranżowana woliera może być świetną ozdobą domu lub ogrodu.
Należy pamiętać, że w przypadku ptaków egzotycznych – wrażliwych na zmiany temperatury – można je trzymać w wolierze zewnętrznej od połowy kwietnia do połowy października. Młode po wylęgu należy stopniowo aklimatyzować na zewnątrz. W okresie zimowym wolierę należy dodatkowo ocieplić, a jeżeli jest to z jakichś przyczyn zbyt skomplikowane – przenieść do domu. Zdarza się, że zimą woliery z ptakami stoją w piwnicach – należy pamiętać wtedy o odpowiedniej (dodatniej) temperaturze w piwnicy oraz o jej doświetleniu.
Posiadając wolierę, jak i trzymając ptaki w klatce, musimy pamiętać o czystości i naświetleniu. Ptaki potrzebują światła słonecznego, więc pomieszczenie należy ustawić w takim miejscu, które zapewni je w odpowiedniej ilości. Jeżeli chcemy, aby ptaki były zdrowe i posiadały piękne upierzenie – musimy dbać o czystość w pojemnikach na pokarm, najlepiej przemywać je codziennie, wtedy będziemy mieli większe prawdopodobieństwo, że w pojemnikach nie zagnieździły się bakterie. Klatkę i wolierę należy czyścić dość często z odchodów. Ptakom podajemy tyle pokarmu (zazwyczaj mieszanki ziaren), ile zdążą zjeść przez cały dzień, żeby nic nie zostawało, ani żeby im nie brakowało. Aby ptaki miały piękne upierzenie i była odporne na choroby dodajemy do pokarmu witaminy (w ziarnkach lub tran) oraz owoce.
Drób ozdobny i ptaki łowne
Przenosimy się na zewnątrz domu. Ptaków z gatunków należących do tej kategorii nie możemy, bowiem trzymać w domu. Ich chów wymaga specjalnych pomieszczeń oraz aranżacji przestrzeni na zewnątrz (chociażby stawu).
Najpopularniejsza w tej kategorii jest hodowla bażanta. Do rodziny bażantów zaliczamy: tragopany, olśniaki, kury i bażanty właściwe, pawie oraz argusy. Krótko opisze hodowlę bażantów oraz pawi.
Bażanty od tysiącleci zachwycają ludzi barwami swego upierzenia; od zawsze trafiały na stoły bogaczy jako wykwintne potrawy, były źródłem cennych piór będących tradycyjnym elementem zdobniczym garderobę możnowładców. Dziś hodowane są głównie dla ozdoby parków, rozrywki myśliwych, także dla ratowania zagrożonych wyginięciem gatunków.
Hodowla bażantów łownych postrzegana jest jako zajęcie hobbystyczne, które wypełnia wolny czas garstce zapaleńców. Niewiele osób zdaje sobie jednak sprawę, iż grono hodowców tych jakże pięknych ptaków jest stosunkowo szerokie, a zainteresowanie hodowlą przejawia coraz więcej gospodarstw. Bardzo szybko może okazać się, iż hodowla bażantów i innych kurowatych ptaków ozdobnych stanie się równie popularna jak np. hodowla gołębi pocztowych. Trudno aktualnie zliczyć lub nawet z wyznaczoną dokładnością oszacować liczbę hodowców, którzy posiadają choćby małą wolierę (minimum 1 parą bażantów), można jednak śmiało zaryzykować, iż liczba ta w Polsce przekracza 10 000.
Jeżeli chodzi o specyfikę chowu bażanta w perspektywie osiągania zysków z takiej hodowli, odsyłam Państwa na stronę www.bazanty.pl, gdzie podana jest dość dokładna kalkulacja nakładów oraz potencjalnych przychodów z chowu.
W przypadku, w którym decydujemy się na posiadanie kilku bażantów w celach ozdobnych, kwestia zapewnienia warunków takiej przydomowej hodowli jest podobna do hodowli ptaków egzotycznych w ogrodzie, choć jest bardziej absorbująca.
Bażanty wymagają, bowiem większej ilości zabiegów kosmetyczno – lekarskich (np. przycinanie dziobów). Podobnie sprawa ma się z żywieniem – musi być ono bardziej bogate (w związku z tym jest też droższe).
Pawie
W Polsce pawie kojarzą się głównie z piórem do tradycyjnej czapki krakowskiej lub ozdobą Parku Łazienkowskiego. Powszechnie znane powiedzenie, ”dumny jak paw” w pełni odzwierciedla wizerunek tego ptaka. Duma pawi wyparła w przysłowiu nawet ich piękno. Nie tylko w przysłowiu – uroda pawi była początkowo w hodowli sprawą drugorzędną, walorem cenionym przede wszystkim było znakomite i delikatne mięso. Na dworach monarchów serwowano najwymyślniejsze dania z pawi, a potrawkę z języków pawich podawano królowi i jego najbliższej rodzinie. Z chwilą wprowadzenia do hodowli znacznie szybciej rosnących i umięśniających się indyków, pawie stały się ptakami ozdobnymi. Dzisiaj hodowane są tylko i wyłącznie ze względów estetycznych.
Pawie są odporne i łatwe w hodowli. Nie wymagają specjalnego żywienia, zazwyczaj wystarcza im ten sam rodzaj pożywienia, jakie zjada drób z dodatkiem miękkiego pokarmu treściwego i siekanej zieleniny. Pawie trzymane w pomieszczeniach powinny mieć dużo przestrzeni chociażby ze względu na długi ogon koguta.
Minimalne wymiary woliery to 3x3x3m, przy czym należy ją wyposażyć w grzędy. Woliera pawia musi mieć dach chroniący ptaki przed deszczem i dwie ściany chroniące przed przeciągami. Wolno chodzące pawie w mniejszych ogrodach mogą być uciążliwe, ponieważ zjadają młode pędy i kwiaty, a zażywając często kąpieli piaskowych niszczą korzenie roślin. Mogą też okazać się uciążliwe dla sąsiadów ze względu na swój donośny głos, przez który mówi się też czasem o pawiach, że „paw ma wygląd anielski, a głos diabelski”. Pawie krzyczą z różnych powodów. Kiedy siedzą na wysokich drzewach, donośnym krzykiem sygnalizują zbliżanie się kogoś obcego lub gdy są zaskoczone jakimś wydarzeniem. Niektórzy uważają, że głos pawia oznacza zbliżający się deszcz. Pawie bardzo przywiązują się do terenu, poznają opiekunów i w zasadzie są ptakami łagodnymi i towarzyskimi.
Pawie można hodować dla przyjemności, a także dla dochodu ze sprzedaży ich pięknych piór.
Strusiartswo
Strusie to największe ptaki świata, które żyją przeciętnie 60-70 lat. Hodowla strusi, szczególnie afrykańskich, jest w Polsce coraz popularniejsza – istnieje wiele gospodarstw, które uczyniły z chowu tych ogromnych ptaków atrakcję turystyczną. Jednakże nie tylko cele turystyczne są bodźcem hodowli strusi – na rynku powodzeniem cieszą się strusie produkty: jaja, pióra a także mięso.
Strusie zaadaptowały się bardzo dobrze w warunkach klimatycznych Polski. Ptaki te dobrze znoszą nawet bardzo mroźne zimy. Uwielbiają śnieg, w którym kapią się jak w piasku, źle natomiast znoszą wilgoć.
Strusie to zwierzęta ciche. Przyzwyczajają się do swoich hodowców, do tego stopnia, że tylko im pozwalają wchodzić na swój teren. Obcy człowiek narażony jest na, silniejsze od końskiego, kopnięcie. Samce bacznie czuwają nad bezpieczeństwem samicy gotowe do jej obrony przed jakimkolwiek zagrożeniem. Młode strusie są łagodne i niesamowicie ciekawe wszystkiego. Swymi pięknymi ogromnymi oczami zauważą nawet najdrobniejsze zmiany otoczenia, a szczypiąc dziobem próbują sprawdzić wszystko dokoła lub – zjeść.
Hodowla strusi wymaga już specjalistycznej fermy, w tej chwili takich ferm jest w Polsce około 1000. Zainteresowanych hodowlą odsyłam do strony Polskiego Związku Hodowców Strusi: http://www.pzhs.pl
Szlachetna sztuka sokolnictwa
Sokolnictwo to bardzo stara forma łowiectwa polegająca na tzw. układaniu pewnych gatunków ptaków drapieżnych do polowania. Wywodzi się ze starożytnych kultur Dalekiego Wschodu: Chin i Japonii. W trakcie rozwoju cywilizacji w sokolnictwie wykorzystywane były bardzo różne gatunki ptaków: sokoły, jastrzębie, puchacze, krogulce orły, a nawet sępy.
Polska miała zawsze bardzo bogate tradycje sokolnictwa, niestety obecnie sokolnictwo nie jest już tak popularne jak niegdyś, głównie z racji na zanik polowań z wykorzystaniem ptaków drapieżnych. Obecnie, sokolnictwo uprawiane jest w większej mierze dla przyjemności, znacznie rzadziej dla sportu (na Wyspach Brytyjskich i w Ameryce sokolnictwo zaliczane jest do dyscyplin sportowych).
Ogólnie rzecz ujmując sokolnictwo sprowadza się do oswojenia (ukrócenie i unoszenie) ptaka drapieżnego i nauczenia go przylatywania do opiekuna (uwabienia). W procesie oswajania ptaki poddaje się długotrwałemu treningowi w wyniku, którego ptak jest w stanie wrócić do opiekuna na żądany sygnał. Po odbyciu takiego treningu sokolnik wypuszcza swojego ptaka luzem do lotu, a kiedy ptak sobie polata, wkłada na rękawicę kawałek mięsa i woła go. Ponieważ opiekun to dla ptaka oznaka bezpieczeństwa – wraca i odbiera swoją nagrodę za powrót, w postaci o kawałka mięsa. Rozwijając temat sokolnictwa dochodzimy do głównej jego istoty – polowania. Od samego początku głównym celem sokolników było polowanie wykorzystując do tego celu umiejętności swoich drapieżnych podopiecznych. Ptaki wyposażone w szpony i doskonałe zmysły, po odpowiednim treningu są w stanie łowić zdobycz, z czego korzysta opiekun. Jednak w obecnych czasach polowanie na zwierzynę by zdobyć pożywienie nie jest podstawowym celem. Każdy sokolnik czerpie ogromną przyjemność z posiadania skrzydlatego podopiecznego i możliwości obserwacji jak lata.
Podsumowanie
Hodowla różnych gatunków ptaków jest w Polsce dość popularna. Wynika to z faktu różnorakich zalet, jakie wiążą się z posiadaniem ptaków, nieważne, czy tylko w domu, czy też na szerszą skalę. Niezależnie od tego, czy zdecydujemy się na chów pary kanarków, której głównym celem będzie dostarczenie dzieciom skrzydlatych przyjaciół do opieki, czy na hodowlę kilku bażantów w celach ozdobienia ogrodu, satysfakcja z tej decyzji będzie ogromna.
***