Przymierzając się do założenia gospodarstwa agroturystycznego warto uprzednio zapoznać się z przyszłymi uwarunkowaniami prawnymi dotyczącymi tej formy działalności.
Wymaga to zmierzenia się z pewną dozą biurokracji, niemniej pocieszający jest fakt, że w porównaniu do pensjonatów czy hoteli, jest jej stosunkowo niewiele. Najmniej problemu mają rolnicy, którzy gospodarując na powierzchni powyżej 1 ha uprawiają ziemię lub zajmują się hodowlą. Dla nich agroturystyka będzie tylko dodatkowym źródłem dochodu. W tym przypadku wystarczy zgłosić nową działalność do ewidencji w urzędzie gminy. Należy zadeklarować, czy usługi będą świadczone stale czy sezonowo, ile będzie trwał sezon i ile posiada się miejsc noclegowych. W momencie złożenia wniosku trzeba uiścić tylko opłatę skarbową wysokości 17zł. Najczęściej stosowne zaświadczenie zostaje wydane na miejscu przy zgłoszeniu, najpóźniej w ciągu miesiąca.
Aby prowadzić działalność agroturystyczną, należy także spełnić wymogi formalne, co do wyposażenia – nie nastręczają one jednak wielu trudności i są dość oczywiste. Dla przykładu, teren przeznaczony do ustawiania namiotów powinien być wyrównany i suchy oraz posiadać dostęp do ujęcia wody i urządzeń sanitarnych, miejsce do wylewania nieczystości, pojemnik na śmieci. Natomiast w budynkach przez okres zimnych miesięcy dodatkowo musi być zachowana temperatura powyżej 18 stopni, całodobowy dostęp do zimnej wody oraz przynajmniej rano i wieczorem do ciepłej. Wszystkie wymogi formalne zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 sierpnia 2004 roku (Dz. U. z 2006r. nr 22 poz. 169) z późniejszymi zmianami.
Wymaga się także spełnienia warunków sanitarnych, których przestrzegania nadzoruje Państwowa Inspekcja Sanitarna. Do najważniejszych podlegających kontroli elementów należą:
- przydatność wody do spożycia (szczególnie w przypadku, gdy gospodarstwo korzysta z własnego ujęcia),
- usuwanie ścieków i odpadów komunalnych,
- procedura prania pościeli (rozdział czystej od brudnej),
- dostępność środków higieny (mydło, papier toaletowy itp.),
- procedury dezynfekcji,
- dostępność apteczki pierwszej pomocy oraz brak owadów i gryzoni.
Żeby uzyskać pewność, że gospodarstwo jest pod względem sanitarnym bezpieczne dla przebywających w nim gości, właściciel może wystąpić o opinię w tym zakresie do powiatowego inspektora sanitarnego.
Osobną kwestią są zagadnienia dotyczące wyżywienia. Do niedawna gospodarstwa agroturystyczne działały w tym względzie w pewnej próżni prawnej, gdyż sytuacja nie była do końca uregulowana. Jednak od 2006 roku muszą podporządkować się Rozporządzeniu (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 roku. Wiąże się z tym przymus rejestracji (na 30 dni przed dniem rozpoczęcia działalności) i zatwierdzenia gospodarstwa przez Powiatowego Inspektora SANEPIDu. Wśród stosownych wymogów znajduje się obowiązek posiadania ważnej książeczki zdrowia przez osoby pracujące w kontakcie z żywnością, prowadzenie rejestru dostawców produktów spożywczych, konieczność posiadania urządzeń do wyparzania naczyń i jaj oraz obowiązek utrzymania należytej czystości.
Obowiązkowe jest także przestrzeganie przepisów przeciwpożarowych. Nadzór nad ich spełnianiem sprawuje odpowiedni komendant straży pożarnej. Należy zabezpieczyć urządzenia elektryczne przez ewentualnym zapaleniem podłoża, upewnić się, że nie są blokowane dojścia do wyjść ewakuacyjnych, wyłączników, głównych zaworów gazu, oznakować te zawory i drogi ewakuacyjne oraz umieścić gaśnicę w widocznym miejscu.
Prowadzenie gospodarstwa agroturystycznego
Także organizowanie aktywności sportowej wymaga zapoznania się z pewnymi przepisami. Prowadzenie zajęć ruchowych wymaga posiadania stosownych uprawnień, tyczy się to m.in. jazdy konnej i spływów kajakowych. Organizator powinien zdobyć wymagane uprawnienia albo zatrudnić kogoś, kto je już posiada. W przeciwnym przypadku ryzykuje karą grzywny. Zatem, jeśli nie mamy możliwości zatrudnienia kogoś „z papierami” i sami też ich nie mamy, należy zachować umiar w opisywaniu oferty np. w ulotkach reklamowych. Lepiej jest poinformować jedynie o dostępności w gospodarstwie stosownego sprzętu lub zwierząt. Wtedy omija się wspomniany przepis, udostępniając konie lub sprzęty sportowe jedynie osobom posiadającym odpowiednie umiejętności, na własną odpowiedzialność. Zorganizowaną formą rekreacji można kusić gości tylko, o ile gwarantuje się opiekę fachowca.
Gospodarstwa agroturystyczne powinny posiadać także ksiązki zameldowań, choć nie wszędzie jest to przestrzegane. Stosowną książkę można dostać w swoim urzędzie gminy. Jednocześnie trzeba zagwarantować, że w ramach ochrony danych osobowych, nie dostanie się ona w ręce osób postronnych.
Prowadzący działalność agroturystyczną na życzenie gości mają też obowiązek wystawiania rachunków lub faktur. Ich kopie powinny być przechowywane przez przynajmniej pięć lat. Ważnym rachunkiem jest także ten wystawiony całkowicie odręcznie, o ile zawiera:
· określenie rodzaju dowodu (np. rachunek) i jego numer;
· określenie stron (nazwy, nazwiska, adresy) dokonujących operacji gospodarczej(kwaterodawca – klient);
· opis operacji i jej wartość;
· datę wystawienia;
· podpis wystawiającego.
Przepisy mówią, że od podatku dochodowego wolne są „dochody uzyskane z tytułu wynajmu pokoi gościnnych, w budynkach mieszkalnych położonych na terenach wiejskich w gospodarstwie rolnym, osobom przebywającym na wypoczynku oraz dochody uzyskane z tytułu wyżywienia tych osób, jeżeli liczba wynajmowanych pokoi nie przekracza 5”. Zatem, aby uniknąć płacenia wspomnianego podatku, należy spełnić wszystkie te warunki, co niestety ogranicza liczbę oferowanych miejsc noclegowych. W innym przypadku występuje zobowiązanie do opłacenia podatku dochodowego od osób fizycznych. Można zrobić to w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, karty podatkowej lub na zasadach ogólnych (w oparciu o książkę przychodów i rozchodów).
Należy pamiętać, że nawet jeśli rolnik z tytułu prowadzonej działalności agroturystycznej nie płaci podatku dochodowego, to jest potencjalnym „VAT-owcem”. Ciąży więc na nim obowiązek ewidencjonowania przychodów, wynikający z przepisów o podatku od towarów i usług. W przypadku agroturystyki stawka VAT wynosi 7%. Jednak zwolnieni są z niego podatnicy, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekracza łącznie w poprzednim roku równowartości 10 000 euro. Osoby rozpoczynające działalność nie muszą rejestrować się jako „VAT-owcy”, jeśli nie przewidują przekroczenia w nadchodzącym roku wspomnianej sumy granicznej. Nie zwalnia to jednak z obowiązku prowadzenia ewidencji. Może być ona prowadzona w zwykłym zeszycie. Powinna mieć ponumerowane i ostemplowane lub podpisane strony, by nie narazić się na zarzut nierzetelności. Wpisuje się do niej wszystkie uzyskane przychody, także te, na które nie wystawiono rachunku. Podaje się datę uzyskania przychodu, jego kwotę oraz sumę tegorocznego przychodu. Ewidencja jest dokumentem, który może być kontrolowany przez pracowników urzędów skarbowych. Trzeba jednak pamiętać, że kwota 10 000 euro (liczona po średniorocznym kursie) odnosi się do całego roku rozliczeniowego. Jeśli prowadzimy działalność sezonowo, musimy podzielić wspomnianą sumę na odpowiedni okres. Dla przykładu – dla okresu półrocznego limit wynosi 5000 euro, a dla trzech miesięcy 2500.
Ważne kwestie dodatkowe
Przyjęcie gości wiąże się z zawarciem umowy na określoną usługę. Stosunki w tym względzie reguluje Kodeks Cywilny, który dopuszcza duża swobodę w ustalaniu treści. Wiążąca jest także umowa ustna, niemniej w przypadku pisemnej dużo łatwiej jest dochodzić swoich praw. Praktyka pokazuje, że umawiając się z klientem należy zaprezentować pokój lub, w przypadku gdy nie jest to możliwe, opisać wielkość pokoju i jego położenie. Należy także określić możliwość i zakres korzystania z innych pomieszczeń i terenu wokół obiektu. W przypadku gospodarstw agroturystycznych wiąże się z tym istotna kwestia bezpieczeństwa (z uwagi na zwierzęta i maszyny rolnicze), a także sfera prywatności – np. korzystanie z kuchni gospodarza. Ważne jest też jasne ustalenie form płatności – z góry za dłuższy czas czy przy wyjeździe, a także czy przewiduje się zapłatę zadatku za rezerwację. Warto też ustalić czas pobytu gościa, by mieć możliwość zrobienia rezerwacji dla innych osób na czas, gdy pokoju będzie już zwolniony. Poza tym często cena uzależniana jest od długości pobytu. Wiąże się to z kosztami własnymi (pranie pościeli) oraz wynika z promowania dłuższego pobytu gwarantującego gospodarzowi mniejszy, ale dłuższy zysk. Czasem pobiera się też kaucje. Depozyt przeznacza się na zabezpieczenie roszczeń gospodarza na wypadek istotnych zniszczeń w wyposażeniu i zwracany jest przy oddawaniu pomieszczeń w należytym stanie. Niemniej o przewidzianej kaucji należy poinformować gości najpóźniej w chwili zawierania umowy.
Na gospodarzu ciąży też obowiązek takiego zorganizowanie wypoczynku, by gość i jego rzeczy były strzeżone przed osobami z zewnątrz i pozostałymi gośćmi. Musimy pamiętać, że to właściciel odpowiedzialny jest za zapewnienia bezpieczeństwa, zwłaszcza, gdy przyjmuje pewne rzeczy na przechowanie – np. samochód. Mieści się w tym zakresie także słowne zapewnienie, że gość może bezpiecznie pozostawić rzeczy w określonym miejscu. Można też pokusić się o przygotowanie też specjalnego regulaminu. Warto jednak dołożyć starań, by był on napisany w miłej ,a nie rozkazującej w formie. Będzie to użyteczne wyjście w sytuacjach, gdy goście zmieniają się często i mieszkają krótko. Regulamin obowiązuje jednak tylko wówczas, gdy gość miał możliwość zapoznania się z jego treścią, o co warto się postarać wieszając go w widocznym miejscu. Z góry warto też przedstawić reguły panujące w domu – najlepiej już na ulotce lub przy pierwszej rozmowie. Powinny one dotyczyć ewentualnych drażliwych kwestii, jak możliwości przywożenia przez gości zwierząt domowych, palenia tytoniu czy spożywania alkoholu w pomieszczeniach.
Promocja i kategoryzacja
Po uporaniu się ze stroną formalną i rozpoczęciu działalności, warto zatroszczyć się o marketingowy sukces przedsięwzięcia. Wiele osób prowadzących działalność agroturystyczną wychodzi z założenia, że najlepszą formą promocji jest polecenie przez zadowolonego gościa. Niezaprzeczalnie jest to ważne, jednak trudno posiadać sieć zadowolonych klientów w sytuacji, gdy się dopiero startuje. Warto więc zorientować się, jakie stowarzyszenia agroturystyczne funkcjonują w naszej okolicy. Obecność w nim może dawać istotne profity – np. polecanie się nawzajem w przypadku posiadania już kompletu gości. Pomaga także w autoprezentacji, umożliwiając wydawanie wspólnych materiałów promocyjnych, rozprowadzanie ich czy wspólne promowanie na targach turystycznych.
Inną formą potwierdzenia jakości proponowanego wypoczynku jest kategoryzacja. Przeprowadza ją na życzenie właściciela gospodarstwa Polska Federacja Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne”. Tym, czym dla hoteli są gwiazdki, tym dla agroturystyki są słoneczka – świadczą o oferowanym poziomie usług i jakości wyposażenia. Pokoje gościnne muszą przede wszystkim spełniać wymagania minimalne, dopiero potem ewentualnie wyższym kategoriom są przypisywane oznakowania słoneczkami. Do podstawowego standardu zalicza się:
- pokój minimum 6m2 + 2 m2 za trzecią i każdą kolejną osobę,
- odpowiednio szerokie łóżka,
- stolik lub półkę dla każdej osoby,
- duży stół z krzesłem,
- wieszak na odzież,
- lustro,
- pościel,
- lampę,
- zasłony,
- kosz na śmieci,
- drzwi zamykane na klucz,
- lampki nocne zgodne z liczbą miejsc.
Łazienka musi posiadać: wannę lub prysznic, umywalkę, toaletę, lustro, gniazdko elektryczne, śmietnik, dozownik płynnego mydła i ręczniki papierowe, przy czym na jedną łazienkę nie może przypada więcej niż 15 osób. Całość musi być ogrzewana w miesiącach zimowych do temperatury minimum 18 stopi C, a zimna i ciepła woda ma być dostępna przez całą dobę.
Uregulowania dotyczą też bezpośredniego otoczenia kwater. W pobliżu przewidziane są tereny typowo rekreacyjne – zieleń, miejsce na ognisko czy placyk zabaw dla dzieci. Należy też zwrócić uwagę na umożliwienia dogodnego dojazdu do kwatery. Powinna nim być co najmniej utwardzona droga, która jest odśnieżana w zimie i oznakowana, by umożliwić gościom łatwe trafienie do celu. Przewiduje się też dogodne miejsce do zaparkowania samochodu, by nie kolidowało z pracami w gospodarstwie. Ważnym elementem jest też odpowiednie oświetlenie zewnętrzne – zalecane jest jedno źródło światłą nad zadaszonym wejściem do budynku oraz kolejne przy bramie wjazdowej. Nie można zapomnieć także o ogólnych zasadach bezpieczeństwa – niedopuszczalne są schody bez poręczy i balkony bez balustrad. Inspektorzy zwracają uwagę, by wyodrębnić apteczkę pierwszej pomocy specjalnie dla gości, ale umieszczoną w miejscu niedostępnym dla dzieci. Gospodarz musi także mieć wykupione ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej w zakresie świadczenia usług turystycznych, ponieważ posiadane przez rolników OC obejmuje jedynie zdarzenia w obrębie prowadzonej działalności rolniczej. Obiekty skategoryzowane mają obowiązek jednocześnie spełniać wymogi prawa budowlanego, przepisów sanitarnych, przeciwpożarowych oraz BHP.
Wymogi na wyższe kategorie odpowiednio rosną. Zwiększa się powierzchnia pokoju przypadająca na jedną osobę, wielkość łóżek, dochodzi wymóg wstawienia szafy i zwiększenia ilości lamp. Zmniejsza się także ilość osób przypadających na jedną łazienkę oraz ilość dostępnego sprzętu AGD – lodówki, radia, telewizora. Wszystko to istotnie podnosi koszy, jednak zapoznanie się ze szczegółowymi wymogami dostępnymi na stronie federacji (wbn.agroturystyka.pl) może pomóc w takim zaplanowaniu remontu pomieszczeń, by od razu zaklasyfikować się do pożądanej kategorii. Poza aspektami czysto technicznymi, gospodarze powinni przygotować się też z wiedzy o regionie. Poddając się kategoryzacji należy znać główne atrakcje okolicy i odległość do nich. W grę wchodzą wszelkie atrakcje ważne z punktu widzenia turysty – jeziora, rzeki, lasy, góry, parki narodowe, zabytki, obiekty sportowe. Ponadto trzeba jeszcze posiadać wiedzę o możliwościach dojazdu do tych atrakcji.
Należy się jednak liczyć z kosztami, gdyż kategoryzacja jest odpłatna. Dla przykładu wizyta inspektora w gospodarstwie niezrzeszonym w federacji kosztuje 700zł (wobec 350 w przypadku przynależności do „Gospodarstw Gościnnych”) za obiekt do 5 pokoi. Za każdy kolejny przewidziano dopłatę wysokości 20zł. Opłata nie ulega zwrotowi w przypadku niespełnienia określonych wymagań. Dodatkowym plusem jest możliwość promocji swojego gospodarstwa tablicą rekomendacyjną ze znakiem i logo PFTW przez dwa lata oraz zmieszczenie swojej oferty promocyjnej w materiałach federacji.
***
Niniejsza publikacja nie jest poradą prawną, jej celem jest przekazanie ogólnych informacji osobom zainteresowanym.
Szczegółowe informacje prawne można znaleźć na portalu www.agroturystyka.pl w dziale „Porady prawne”.
